Ben OK’im Sen OK’sin

Thomas Harris – Ben OK’im, Sen OK’sin

İnsanların kendine ve başkalarına dair sahip oldukları en temel yargı, aslında dört basit cümleyle özetlenebilir:

• Ben OK’im, Sen OK’sin

• Ben OK değilim, Sen OK’sin

• Ben OK’im, Sen OK değilsin

• Ben OK değilim, Sen OK değilsin

Thomas Harris, bu basit gibi görünen çerçevenin yaşamın hemen her alanını şekillendirdiğini ileri sürer. Çünkü çocuklukta aldığımız mesajlar, yetişkinlikte kendimizi ve başkalarını nasıl değerlendirdiğimizi belirler. Bir çocuğun sık sık değersiz hissettirilmesi, “Ben OK değilim” duygusunu kalıcı hale getirebilir; aşırı eleştirel bir ebeveyn figürü, yetişkinlikte başkalarını sürekli “OK değil” olarak görmeye yol açabilir.

Harris’in temel savı şudur: İnsanlar ilişkilerini, işlerini hatta kendileriyle kurdukları bağı bu dört konumdan birinde yaşar. Ve yalnızca bir tanesi, hem bireysel hem toplumsal olarak gerçekten sağlıklıdır: “Ben OK’im, Sen OK’sin.” Bu tutum, hem özsaygıyı hem de karşılıklı saygıyı barındırır.

Kitapta bu modelin psikolojik dayanağı, Eric Berne’in transaksiyonel analiz teorisiyle açıklanır. İnsan iletişiminde üç temel “benlik (ego) durumu” vardır: ebeveyn, yetişkin ve çocuk. Harris, bu üç benlik durumunun hangi koşullarda sağlıklı çalıştığını, hangi durumlarda ise insanları sürekli çatışmaya sürüklediğini örneklerle anlatır. Örneğin, bir tartışmada ebeveyn konumuna sıkışan kişi, karşısındakini sürekli yargılar; çocuk konumunda kalan kişi ise pasifleşir ya da öfkeyle tepki verir. Oysa yetişkin benlik durumu, olgun ve dengeli bir iletişim için en işlevsel olanıdır.

Bu kitap, yalnızca kuramsal bir açıklama getirmez; aynı zamanda gündelik hayatla çok doğrudan bağlantılar kurar. Bir çiftin ilişkide neden aynı kısır döngülere girdiğini, iş yerindeki çatışmaların neden hep aynı biçimde tekrarlandığını ya da kişinin kendi içsel eleştirmeniyle neden barışamadığını anlamaya yardımcı olur. Harris, bu farkındalığı kazandırırken aynı zamanda değişim için bir yol da sunar: kendi içimizdeki “yetişkin” yanımızı güçlendirmek ve “Ben OK’im, Sen OK’sin” konumuna adım atmak.

Ben OK’im, Sen OK’sin, insan ilişkilerine dair hem basit hem de derin bir hakikati hatırlatıyor: Sağlıklı bir yaşamın temeli, kendimize ve başkalarına karşı onaylayıcı, yapıcı ve güven verici bir tavır geliştirmektir. Bu eser, yıllar içinde bir popüler psikoloji klasiğine dönüşmesinin sebebini de burada buluyor: hem bilimsel bir açıklama getiriyor hem de herkesin kendi hayatına doğrudan uygulayabileceği bir yol haritası sunuyor.